We zijn er vroeg bij dit jaar. Het is mei. Nog een half jaar en het is weer Sinterklaas met – voor het zestiende jaar – het Sinterklaasjournaal. Wat in 2001 begon als een vrolijk kinderprogramma is ongewild in het brandpunt van het Zwarte Pietendebat komen te staan. Elk jaar houdt Nederland de adem in als er weer een nieuwe serie op stapel staat.
Er staat nog geen letter op papier maar iedereen lijkt al zeker te weten welke kant het in 2016 op gaat. Zoals de 120 prominente Nederlanders die een open brief over het Sinterklaasjournaal hebben ondertekend.
De NTR, de omroep achter het Sinterklaasjournaal, houdt volgens de ondertekenaars alle veranderingen tegen, ontslaat wie het daar niet mee eens is en ontloopt haar verantwoordelijkheid. Dat zijn ernstige beschuldigingen maar kloppen ze ook?
De brief duidt op grote betrokkenheid maar ook op weinig kennis van de feiten. Met wat knip en plakwerk wordt een karikatuur van de werkelijkheid geschetst.
Zo zou Dieuwertje Blok volgens de briefschrijvers met ontslag zijn bedreigd omdat ze in een interview kanttekeningen bij Zwarte Piet had gezet. Of werd Erik van Muiswinkel geen andere mogelijkheid gelaten dan op te stappen. Voor de helderheid: daar is geen sprake van.
In 2006 deden de makers van het Sinterklaasjournaal iets wat niet eerder was gedaan. De stoomboot voer dwars door een regenboog waardoor de Pieten van kleur verschoten. Dat jaar liepen voor het eerst ook blauwe, rode, gele en oranje Pieten rond. De NTR kreeg een golf van kritiek over zich heen en er werden zelfs kamervragen gesteld.
In 2014 staken de makers van het SJ opnieuw hun nek uit. Ze introduceerden een grote variëteit aan Pieten: blanke Pieten, Roetveegpieten, Clownspieten en ook zwarte Pieten. Een witte en zwarte Sinterklaas reden in het laatste shot van de serie naast elkaar het beeld uit.
Even leek de angel uit het debat. De makers werden terecht genomineerd voor de Nipkow-schijf.
Een jaar later werd die verhaallijn doorgezet. Dankzij een magische steen hoefden de Pieten niet langer door de schoorsteen. Er kwamen opnieuw meer Witte Pieten bij. Deze verandering was misschien minder zichtbaar dan wij hadden gedacht en gehoopt.
Erik van Muiswinkel heeft inmiddels laten weten dat voor hem na 17 jaar Hoofdpiet de lol er af is. Hij is het ontspoorde debat zat en de veranderingen gaan hem te langzaam. Dat is jammer, wat ons betreft te vroeg maar ook weer niet onbegrijpelijk.
Zoals in de rest van het land vindt niet iedereen van het team, van acteurs tot schrijvers, hetzelfde. Voor de een kan het niet snel genoeg, voor de ander moet het Sinterklaasjournaal niet voorop willen lopen. Daarin moeten wij onze weg zien te vinden.
Mensen die vasthouden aan Zwarte Piet zijn er in alle gradaties. Je kunt ze niet wegzetten als onverdraagzame en gekrenkte nationalisten. Ze zullen er vast tussen zitten maar in meerderheid zijn het mensen die vinden dat er best iets mag veranderen. Die verandering vindt ook buiten de Randstad al lang plaats. Niet overal en af en toe gaat het nog moeizaam en is er altijd wel een burgemeester of lokaal Sinterklaascomité die niets van Roetveegpieten moet hebben. Maar de groep die vindt dat er iets moet gebeuren groeit.
De briefschrijvers roepen de NTR op de figuur van Zwarte Piet te veranderen. Die oproep is een open deur. De NTR is daar tien jaar geleden al mee begonnen. De weg die in 2014 weer is opgepakt is onomkeerbaar. Dat Zwarte Piet verandert is evident en vanzelfsprekend. Het gaat alleen nog maar over de manier waarop en vooral over de snelheid van die verandering. De makers van het Sinterklaasjournaal zitten midden in dat gecompliceerde proces. Ze hebben eerder laten zien waar ze toe in staat zijn. Een behoedzame en subtiele metamorfose zoals de briefschrijvers terecht opmerken. Dat geeft ons vertrouwen in de afloop.
Paul Römer - Algemeen Directeur NTR
Carel Kuyl - Mediadirecteur NTR
