Een podcastmaker (Jennifer Pettersson, bekend van o.a. de prijswinnende podcast Opgejaagd) en een bioloog/natuurfilosofe (Janneke Sindram)  bundelden hun krachten voor een onderwerp dat nu belangrijker is dan ooit: het uitsterven van diersoorten. Hoe voorkomen we dat nog meer dieren verdwijnen en waarom ís dat eigenlijk zo’n gemis?

Waarom wilden jullie graag een podcast maken over dit onderwerp?

Janneke: “Ik heb natuurfilosofie gestudeerd en schreef mijn scriptie over het uitsterven van dieren met de gedachte: wat doet dit met mensen? Waarom hebben we het nog steeds over de mammoet en de dodo? De research was confronterend, ik werd er verdrietig van. Elke soort die er niet meer is, komt nooit meer terug. Tegelijkertijd kwam ik soms ook grappige verhalen tegen, die het goed deden als anekdotes op feestjes en een groter publiek verdienden. Omdat ik zelf een fervent podcastluisteraar ben, leek dat me er een mooie vorm voor. Met Jennifer ben ik toen gaan brainstormen over hoe dit het beste aangepakt kon worden en zij is ermee aan de slag gegaan.”

Jennifer: “Ik genoot echt van die verhalen, ze waren soms zo absurd. In de uiteindelijke podcast komen ze terug als een soort onheilspellende sprookjes, die Janneke vertelt. Maar ik wilde het graag breder trekken. Het is een verhalende podcast geworden, waarin het vooral gaat over de dieren die op het randje van uitsterven staan. Dáár kan misschien iets aan gedaan worden. Voor je het weet zien we die ook alleen nog maar in opgezette vorm.”

Voor De weg van de dodo werden jarenlang drie mensen gevolgd die alles op alles zetten om diersoorten en ecosystemen te redden van de ondergang. Irma, die al dertig jaar vlinders probeert te redden. Gijs, die de hele Noordzee vanaf de grond weer wil laten opbouwen. En Martijn, met plannen om de paling te redden. Hoe kwamen jullie met deze natuurbeschermers in contact?

Janneke: “Het was een pittige zoektocht, maar gelukkig heb ik een uitgebreid netwerk op dat vlak en kwamen er na veel rondvragen interessante mensen en verhalen naar boven drijven. We wilden mensen die zich echt voor een specifiek onderwerp inzetten en daar ook persoonlijk bij betrokken waren, niet alleen van achter een computer.”

Jennifer: “Het was best uitdagend hoor. Sommige mensen die we benaderden lieten liever niet teveel van zichzelf zien, bang om weggezet te worden als bomenknuffelaar, of schrokken als we vertelden dat we ze een jaar of twee wilden volgen. Ik snap het wel, dat ze het spannend vonden. Ze stellen zich open en kwetsbaar op. Maar ik ben heel blij met de mensen die we uiteindelijk hebben weten te strikken. Natuurbescherming is een vrij abstract onderwerp, zij weten het met hun missie tastbaar te maken.”

Waarom is het juist nú zo belangrijk om dit onderwerp bespreekbaar te maken?

Janneke: “Gelukkig zijn steeds meer mensen bezig met de klimaatcrisis. Alleen de ‘uitsterfcrisis’ wordt vaak overgeslagen, terwijl ze sterk met elkaar te maken hebben.”

Jennifer: “Het vervelende is dat inspanningen voor het klimaat soms juist slechte effecten op de biodiversiteit hebben. Neem de windmolens die in zee worden geplaatst: ze maken veel lawaai onder water, waar dieren doof van kunnen worden. Voor bruinvissen is dat bijvoorbeeld een enorm probleem, zij kunnen dan niet meer onderling communiceren.”

De natuurbeschermers die opduiken in De weg van de dodo worden maar liefst twee à drie jaar gevolgd. Waarom zo lang?

Jennifer: “De natuur ontwikkelt zich langzamer dan je misschien denkt en we wilden de mogelijkheid hebben om het effect van hun inspanningen te volgen. Dat was best pittig, want je staat toch al die tijd paraat, voor als er iets gebeurt waar je als podcastmaker bij moet zijn. Een beetje als het filmen van een documentaire. Die manier van draaien heeft een aantal bijzondere scènes opgeleverd. Zo was ik er bijvoorbeeld bij toen iemand te horen kreeg dat het project geen geld meer kreeg. Of toen ik met een bootexpeditie mee mocht en daar een onverwacht interessant personage vond. Die schipper was er heilig van overtuigd dat zijn werk als visser goed was voor de natuur, een standpunt waar de natuurbeschermers helemaal gek van werden. Midden in de nacht sneakte ik dan naar buiten op de boot, om een gesprek te kunnen voeren met de vissers zonder dat zij erbij waren.”

In de eerste aflevering zit een moment waarop Irma een foto krijgt waarop ‘haar’ bijna uitgestorven vlinders aan het paren zijn en dus voor nageslacht zorgen: ze is dolgelukkig. Dit soort scènes hebben, net als de verhalen over de al uitgestorven dieren, ook iets tragikomisch.

Jennifer: “De mensen die we volgen krijgen veel tegenslagen te verduren en doen zo hun best, dat heeft op zichzelf al iets tragikomisch. Dat je denkt: hou hóuden ze het vol? Het zit hem er ook in dat dat succesje een donker randje heeft, want met één paartje schiet het niet echt op. Het feit dat Irma daar zo blij mee is laat zien hoe ze zichzelf een beetje voor de gek houdt, wat misschien ook wel nodig is om het werk vol te houden.”

Hoe is jullie eigen liefde voor de natuur ontstaan?

Janneke: “Mijn vader zegt dat hij met mij als kind vaak door de natuur fietste en dat ik dan, met mijn hoofd tegen zo’n windschermpje, in slaap viel. De natuur heeft een inspirerend effect op me, ik ken mezelf niet anders dan gefocust op beestjes en buiten.”

Jennifer: “Tijdens mijn jeugd in Zweden grensde ons huis aan het bos. Er groeiden paddenstoelen, elanden liepen er rond, en in de zomer leefden we wekenlang in een klein huisje zonder elektriciteit en water. Ik ben opgegroeid met respect voor de natuur. Veel mensen zijn die connectie tegenwoordig kwijtgeraakt.”

Hebben jullie hoop voor de toekomst, wat betreft onze natuur?

Janneke: “Dat dieren uitsterven is heel erg, dat zouden we niet moeten laten gebeuren, en de diversiteit keldert. Maar de natuur is óók veerkrachtig. Het beeld zal anders worden dan wij als mensen zouden bedenken of willen, maar uiteindelijk overleeft de natuur altijd.”

Jennifer: “Ik ben achtergebleven met een dubbel gevoel. Aan de ene kant zag ik tijdens het maken hoe moeilijk het is om kapotte natuur te repareren. Tegelijkertijd is het inspirerend om mensen met zoveel overgave te zien vechten voor waar ze in geloven, ook al weten ze niet wat het oplevert. De natuurbeschermers hebben het bijna net zo moeilijk als de dieren waar ze zich voor inzetten, maar je voelt aan alles dat ze niet mogen of kunnen opgeven.”

De weg van de dodo is een zesdelige podcast van de NTR en is vanaf 4 september 2024 te beluisteren via de website en app van NPO Radio 1, de gratis NPO Luister-app en andere podcastplatforms. Het is een productie van Stichting Autres Directions en Aldus’ producties, die eerder tekenden voor de succesvolle podcasts Buiten de muren, Hier hing een schilderij en De man en de maan.

Interview: Sara Madou.
Op de foto links Janneke Sindram en rechts Jennifer Pettersson.
Foto: Jerome de Lint.