Dinsdag 4 juni 2024 om 22.40 uur bij de NTR op NPO 2.

Onder druk van activistische groepen wordt kunst steeds vaker gecanceld om ideologische redenen, vanwege ‘culturele toe-eigening’ of vanwege het verlangen naar een safe space. De kleur en gender van de kunstenaar lijken daarbij allesbepalend te zijn. Hoe verhoud je je hiertoe als kunstenaar? Is dit een verontrustende ontwikkeling of juist een teken van emancipatie? En wat betekent het voor de vrijheid van expressie?

Filmmaakster Karin Junger ondervond de gevolgen van deze ontwikkeling al in 2017: ‘antiracistische activisten’ meenden dat ze niet het recht had om een documentaire te maken over haar donkere kinderen en hun vrienden. Ze deed dit toch (Ik alleen in de klas) maar bleef zich wel de vraag stellen: wie mag wat maken, wie bepaalt dat en op grond waarvan? Samen met een aantal kunstenaars onderzoekt Junger deze vragen in haar nieuwe documentaire Free Space.

Zangeres Anne-Fay Kops maakte een theaterconcert over haar leven als witte dochter van een zwarte moeder en kreeg daarover veel verwijten vanuit de zwarte gemeenschap. Kunstenaar Angel-Rose Oedit Doebé zoekt de grenzen op van activistische kunst met werken waarin haar identiteit centraal staat. En schrijver Ted van Lieshout heeft last heeft van wat hij een ‘verlammende tijdgeest’ noemt, maar wil zich daar niet door laten beperken.

Kan samenwerken tussen mensen van verschillende afkomst voor nieuwe impulsen zorgen? Theatermaker Raymi Sambo maakt voorstellingen met een in alle opzichten divers gezelschap, over thema’s als de afschaffing van de slavernij en genderdiversiteit. De witte beeldend kunstenaar Boris van Berkum en de zwarte wintipriesteres Marian Markelo werken samen aan een reeks winti ‘pronkobjecten’.

Dat musea, media en kunstenaars zich steeds meer bewust zijn van het belang van diversiteit en inclusie, staat niet ter discussie. Maar soms lijkt ook sprake van nieuwe dogma’s. Dan lijkt het of kunst wordt getoetst aan de identiteit van de maker en die identiteit wordt gereduceerd tot kleur of gender. Iemand die hier grote moeite heeft is schrijver/columnist Stephan Sanders. In zijn afkeer van deze ontwikkeling vindt hij een medestander in de Amerikaanse schrijver Thomas Chatterton Williams, die zichzelf in zijn boek Self-Portrait in Black and White beschrijft als ‘ex-black’ – iets waarmee hij een storm aan kritiek over zich afriep. Met Karin Junger gaat Sanders op bezoek bij Chatterton Williams, die uitlegt waarom hij pleit voor ‘unlearning race’.

Regisseur: Karin Junger
Producent: Frank van den Engel, Zeppers Film