In aanloop naar de Olympische Spelen in Parijs komt Andere Tijden Sport met vier dagelijkse afleveringen op NPO 1. En voor wie nog meer over de verhalen te weten wil komen: beluister vanaf 22 juli de podcast.

Zwemster Inge de Bruijn is de meest gelauwerde olympische zomersporter van Nederland. Ze wint in totaal vier keer goud, twee keer zilver en twee keer brons. Deze oogst heeft ze voor een groot deel te danken aan één man: de Amerikaanse zwemcoach Paul Bergen.

In Nederland kampt De Bruijn met motivatieproblemen en een gebrekkige discipline. Dat verandert als ze Paul Bergen ontmoet. Zijn Spartaanse, maar ook duidelijke trainingsmethodes dwingen Inge om tot het uiterste te gaan. Zo komt alles tot een climax op de Olympische Spelen van Sydney in 2000.

In Andere Tijden Sport keert Inge de Bruijn voor het eerst in twintig jaar terug naar de man die van haar de beste zwemster ter wereld maakte: “Hij heeft zoveel betekend voor mij, in allerlei opzichten. De twee belangrijkste mensen in mijn leven zijn toch wel mijn moeder en hij.”

Hoe kun je alles verliezen? Tinus Osendarp is de allergrootste en populairste Nederlandse sporter vóór de Tweede Wereldoorlog en wordt door de Olympische Spelen van 1936 van Adolf Hitler de Snelste Blanke ter Wereld genoemd. Maar als Nederland door Duitsland wordt bezet, helpt hij de vijand als sportman en ontpopt zich tot een jager op verzetsmensen.

Er zijn maar weinig Nederlandse sportverhalen die zoveel drama in zich meedragen als dat van Tinus Osendarp. Van bejubeld atleet tot gehaat sportman. Hij is meervoudig Nederlands kampioen op de 100 en 200 meter, pakt achter Jesse Owens op de Olympische Spelen twee bronzen medailles en wordt ook Europees kampioen op de sprintonderdelen.

In mei 1940 gaat het mis. Osendarp verliest door de oorlog zijn kantoorbaan bij de KLM. Hij gaat werken voor de politie in Den Haag en zodoende rolt hij de verkeerde kant op. In 1941 wordt hij lid van de NSB, niet veel later van de Germaanse SS en uiteindelijk belandt hij bij de Sicherheidsdienst (SD). Daar jaagt hij met het beruchte Commando Leemhuis op verzetsmensen in de regio Den Haag. Osendarp is medeverantwoordelijk voor de dood van tien mensen.

Na de oorlog wordt hij voor zijn misdaden gestraft en krijgt hij 12 jaar cel. In 1948 verdwijnt hij letterlijk onder de grond. Door een tekort aan personeel wordt hij samen met 13.000 andere nazi-sympathisanten tewerkgesteld in een van de staatsmijnen in Zuid-Limburg. Niemand hoort meer iets van Osendarp totdat een jonge atleet uit Maastricht op zoek is naar een trainer. ‘Ik hoorde dat die beroemde sporter van 1936 uit Berlijn in de mijn werkte. Hij was helemaal in de vergetelheid geraakt. Dat gaf een schok in de atletiekwereld; dat ik een ex-nazi als trainer nam,’ aldus  tienkamper Herman Timme.

Andere Tijden Sport reconstrueert het bizarre leven van Tinus Osendarp aan de hand van getuigenverklaringen, talrijke bijzondere videobeelden en mensen als schrijver Auke Kok en sporthistoricus Jurryt van de Vooren die zich verdiepten in de foute sprinter. Tienkamper Herman Timme overleed niet lang na de opnamen.

In 1992 knokt Orhan Delibas zich naar de olympische finale in Barcelona. Dat is het beste resultaat van een Nederlander op de Spelen sinds het goud van Bep van Klaveren 64 jaar eerder. Mentor en vriend Arnold Vanderlyde schat de prestatie zelfs hoger in. Hij noemt Delibas de ‘meest getalenteerde Nederlandse bokser ooit.’ Trainer en tweede vader Hennie van Bemmel roemt zijn reflexen en zijn vechtlust. Nederland omarmt de tot dan toe onbekende bokser uit Gelderland.

Dat is twaalf jaar daarvoor wel anders als zijn vader, die als gastarbeider in Nederland werkt, de 9-jarige Orhan en de rest van het gezin van het armoedige Turkse platteland naar Arnhem haalt. Er wacht de familie Delibas geen warm welkom als ze een woning betrekken in volkswijk Klarendal. Achter de voordeur vinden ze een ‘onreine’ varkenskop. ‘Oprotten’ en ‘terug naar je eigen land’ luidt de boodschap. Vader en moeder Delibas peinzen er niet over om het veld te ruimen. Diezelfde mentaliteit helpt de jonge Orhan erdoor als hij in de buurt en op de boksschool voor vieze Turk en kanker-Turk wordt uitgescholden.

Orhan Delibas knokt zich met een leeuwenhart door zijn jeugd en zijn eerste bokspartijen. Hij is maar voor één iemand bang: zijn vader. Na een gewonnen partij wachten thuis geen complimenten of bij verlies een arm om zijn schouder, maar klappen en scheldkanonnades. In de ogen van zijn strenge vader is een tweede plaats bij een toernooi geen gewonnen zilver maar verloren goud, een belediging van zijn eer. Het doet Delibas pijn, maar ook nu knokt hij door, jagend op goedkeuring van zijn vader.

Na zijn succesvolle bokscarrière toont Delibas zijn van zijn moeder geërfde zachte kant. Op zijn boksschool en als sociaalpedagogisch werker helpt hij jongelui met allerhande problemen. Hij begint uiteindelijk een kleinschalige woonvoorziening voor mensen met een licht verstandelijke beperking. De stoere bokser leidt het met zachte hand.

Hockeyvrouwen en goud. Dat is een zekerheidje. Toch? Niet in 2010 als de  ploeg de wereldtitel moet laten aan Argentinië met sterspeler Luciana Aymar. Aan de gevierde hockeybabes kleeft plots het imago van Team Hollywood; verwende modepopjes met gelakte nagels en dure kleding. Coach Max Caldas moet het tij keren. Hij wordt anderhalf jaar vóór de Spelen in Londen aangesteld om de missie naar goud te leiden.

Tegelijkertijd komt er bij NOC*NSF een nieuwe ‘coach voor de coaches’ binnen. Francesco Wessels, militair bij de landmacht, net een paar maanden daarvoor teruggekeerd uit Afghanistan. Hij heeft een plan.

In januari 2012 komt de selectie op Schiphol samen voor een korte trip naar Londen. Geen sticks mee. Lekker ontspannen sfeerproeven en aan teambuilding werken. Denken de spelers. Tot de mededeling komt: ‘We gaan niet naar Londen. Je krijgt vijf minuten om een bericht sturen naar het thuisfront om te zeggen dat je de komende dagen niet bereikbaar bent.’ Daarna verdwijnen de telefoons in een vuilniszak. De vlucht gaat naar Alicante. Daar krijgen de speelsters een overall en volgt een commandotraining gestoeld op wat militairen meemaken in voorbereiding op een missie; drie dagen van afmatten, uitputten en grenzen verleggen in de Spaanse bergen. Er is weinig eten, geen onderdak. Urenlang zitten ze in stilte geblinddoekt. ’s Nachts vriest het en liggen de vrouwen lepeltje-lepeltje tegen elkaar aan. De zwaarste hockeytraining die ze ooit hebben gehad is een peuleschil vergeleken bij wat ze nu ondergaan.

Het kamp heeft een enorme impact. Persoonlijk, maar ook op het team. Alicante transformeert de Hollywood Girls in soldaten, maakt hen weerbaar. Dat is nodig in de strijd met de 'Warriors' uit Nieuw Zeeland en de Argentijnse furie. Maar er zijn ook twijfels. Gaat dit niet veel te ver? Worden er geen onnodige risico's genomen? En hoe zou het zijn om na die gedeelde opoffering het goud te moeten mislopen?

Andere Tijden Sport over hoe een gewaagd experiment tot goud leidde. Met Maartje Paumen, Naomi van As, Kim Lammers, Marilyn Agliotti, Willemijn Bos, Max Caldas en Francesco Wessels.

Zondag 26 mei, 22.30 uur op NPO 1
Een overtrainde selectie, een keeper die wordt gepest en spelers die meer hun transfers bezig zijn dan met Oranje: welkom bij het EK van 1980. Een EK om snel te vergeten.

Het Europees Kampioenschap voetbal van 1980 is in Nederland de geschiedenis ingegaan als een totale mislukking – en het begin van de magere jaren voor Oranje. Na de WK-finales van 1974 en 1978 denken de spelers die EK-titel in Italië wel even op te halen. Ze nemen, samen met bondscoach Jan Zwartkruis (na het WK ’78 gepromoveerd van assistent tot bondscoach) een single op met André van Duin (‘Nederland, die heeft de bal’) en reizen met veel verwachtingen naar Napels, waar de eerste wedstrijden op stapel staan. Ook de Amsterdamse cafévrienden Rooie Cor, Karel, Fred en Cor reizen vol goede moed af. Cor steelt de show tijdens de eerste wedstrijd tegen Griekenland, als hij verkleed als André van Duin de tribunes bespeelt. Daarmee is ook zo'n beetje het enige hoogtepunt van de wedstrijd genoemd, want meteen al blijkt: Oranje speelt mat en ongeïnspireerd. In de loop van het toernooi gaat het van kwaad tot erger: frustraties, hard spel, vroege uitschakeling. Wat is er aan de hand?

Achter de schermen blijkt van alles gaande, waar zowel de KNVB als de Oranje-supporters geen weet van hebben. De selectie is door bondscoach Zwartkruis - van huis uit militair – zodanig gedrild dat er geen fut meer in zit. De derde keeper, jongeling Hans van Breukelen, wordt door de oudere spelers gepest. Het hotel waar de spelers verblijven zit vol toeristen, die gewoon in en uit lopen, net als de pers. En dan zijn sommige spelers ook nog eens druk met mogelijke transfers naar Italië, waar de transfermarkt in 1980 net weer open is gegaan na een jarenlang verbod. 

Andere Tijden Sport met Bennie Wijnstekers, René en Willy van de Kerkhof, Hans van Breukelen, Eric Vilé (destijds voorzitter van het sectiebestuur betaald voetbal van de KNVB) en met Rooie Cor, Karel, Fred en Cor, die in hun stamcafé La Bastille samen met Dione de Graaff terugkijken op hun ervaringen. Met dit toernooi zijn de gouden jaren van Oranje even voorbij – tot de Europese titel van ’88. Van de selectie van 1980 is er dan nog maar eentje over: Hans van Breukelen. De man die gepest werd in 1980 en uitgroeit tot held in 1988.

Zondag 2 juni om 22.05 uur op NPO 1
Opgegroeid tussen de flats in de Groningse wijk de Wijert, samen Europees Kampioen in ’88 en nu aan het roer bij Oranje: Andere Tijden Sport portretteert de tegenpolen Erwin en Ronald Koeman.

‘Erwin lijkt op mij, Ronald op zijn vader,’ zegt moeder Marijke over haar zoons. Erwin de elegante en bescheiden voetballer, Ronald de mannetjesputter en leider. Zo is het altijd al geweest, vanaf hun vroege voetbaljaren bij vv Helpman tot hun huidige status bij Oranje als assistent-bondscoach en bondscoach. Deze zomer gaan ze proberen Oranje te laten schitteren op het EK in Duitsland. Andere Tijden Sport nam ze mee naar München, waar ze in 1988 als voetballers de titel pakten. Veel is er veranderd in het Olympiastadion, maar toch niet alles, ontdekken ze.

Van jongs af aan waren Erwin en Ronald bezeten van voetbal. Zo zeer zelfs dat hun moeder hun lunch soms vanaf de flat naar beneden gooide. ‘Ze kwamen gewoon niet naar boven om te eten, wilden alleen maar voetballen.’ Tussen diezelfde flats in de Wijert vertellen jeugdvrienden van toen over die tijd. Bij vv Helpman, de club waar het ooit echt begon voor de broers, gaat Andere Tijden Sport op zoek naar medespelers van de jonge Koemannen. Totaal verschillende karakters, zoveel is wel duidelijk. Maar beiden volledig in de ban van de bal. En tussen alle gesprekken door schemert het gemis van vader en steunpilaar Martin Koeman, wiens hart het in 2013 begaf. Dat is ook de grootste zorg van hun moeder: ze mogen dan een leeuwenhart hebben, de Koemannen, het is wel een hart dat erfelijk belast is.