Vraag jij je soms af of je lichaam wel normaal is? Niet zo gek, want op Instagram, Snapchat en TikTok lijkt iedereen perfect! Veel mensen gebruiken filters, make-up of gaan zelfs onder het mes om er beter uit te zien. Dat maakt het lastig om te zien wat nog ‘echt’ is. Daarom komt NPO Zapp met Gewoon. Bloot. Een programma waarin een groep kinderen onder leiding van presentator Edson da Graça vijf doodgewone mensen het hemd van het lijf vraagt. Letterlijk! Want onze gasten zijn poedelnaakt.

Kinderen worden dagelijks geconfronteerd met grote hoeveelheden reclame-uitingen. Het beeld dat daarin wordt neergezet is vaak gemanipuleerd en niet hoe een lijf er in het echt uit ziet. Dat heeft impact op de manier waarop kinderen zichzelf zien en het ideaalbeeld dat ze hebben. Tel daar alle perfecte plaatjes bij op die ze iedere dag voorbij zien komen op social media, en je kunt je wel voorstellen dat veel kinderen al op jonge leeftijd onzeker zijn over hun lijf.

Meer gewone blote lichamen = positiever lichaamsbeeld

Onderzoek wijst uit dat mensen een positiever lichaamsbeeld en zelfbeeld krijgen als ze vaker blote lichamen van gewone mensen zien, in plaats van de ‘perfecte’ lichamen die de media ons voorschotelen. Lichaamsdelen zijn er in alle soorten en maten.., en niemand zou zich daarvoor hoeven schamen. In Gewoon. Bloot. geven daarom iedere aflevering vijf doodgewone Nederlanders in allerlei soorten en maten zich bloot. En gaan daar openhartig over in gesprek met een groep kinderen uit groep 7 en 8.

Iedere aflevering staat een ander onderwerp centraal, waarover de kinderen de poedelnaakte gasten aan de tand voelen. Aan bod komen o.a. de billen, huid & haar, de geslachtsdelen; onderdelen van het lichaam die veranderen, en een belangrijke rol spelen bij kinderen aan het begin van hun puberteit. Nieuwsgierig en onbevangen, zoals alleen kinderen dat kunnen, bekijken en bevragen ze de gasten en ontdekken zo de naakte waarheid. Zonder filters. En wat blijkt, groot, klein, dik, dun.. iedereen is anders. Maar we zijn allemaal toch vooral heel gewoon.

Gewoon Bloot wordt uitgezonden vanaf zondag 21 maart, rond 19.20 uur op NPO Zapp. Het programma is een remake van de Deense serie ‘Ultra smider tøjet’ en wordt geproduceerd door Warner Bros. in coproductie met de NTR. Gewoon Bloot bestaat uit 8 afleveringen van 15 minuten, en is ontwikkeld in samenwerking met Rutgers, Kenniscentrum Seksualiteit.

Bekijk Gewoon. Bloot. hier op NPO Start.

Q&A

Waarom maakt de NTR dit programma?

Gewoon. Bloot. richt zich op kinderen van 9-12; de leeftijd dat kinderen zich meer en meer bewust worden van hun eigen lichaam en de veranderingen die daarin plaatsvinden.

Op social media en via reclames worden kinderen dagelijks geconfronteerd met gefilterde en gefotoshopte lichamen, maar dat is niet hoe een lijf er in het echt uit ziet. Onderzoek heeft aangetoond dat bij jonge vrouwen het zelfvertrouwen afneemt na het bladeren door een tijdschrift. Jongeren die veel op social media zitten, zijn meer ontevreden over hun uiterlijk dan jongeren die minder op social media zitten. Ze vergelijken zichzelf vaker op negatieve wijze met anderen.

In 2019 analyseerde de Kindertelefoon de vragen die ze kregen van kinderen van 8-12. In relatie tot het lichaam bleken ze vooral vragen te hebben over wat normaal is, vaak vanuit de angst of onzekerheid dat hun eigen lichaam niet normaal is.

Ook heeft onderzoek uitgewezen dat mensen een positiever lichaamsbeeld en zelfbeeld krijgen als ze vaker blote lichamen van gewone mensen zien, in plaats van de ‘perfecte’ lichamen die de media ons voorschotelen. Daarom gaan kinderen in Gewoon. Bloot. in gesprek met naakte mensen. Groot, klein, dik, dun, ze zijn allemaal anders, maar allemaal echt en ongefilterd. Zodat kinderen leren dat lichamen er zijn in alle soorten en maten. En dat iedereen er mag zijn.

Hoeveel afleveringen komen er, waar gaan ze over en wanneer wordt het uitgezonden?

Gewoon. Bloot. bestaat uit 8 afleveringen van 15 minuten die vanaf 21 maart op de zondagen worden uitgezonden na Het Jeugdjournaal (rond 19.20 uur) op NPO Zapp.

Iedere aflevering behandelt één van de volgende onderwerpen: het lichaam, huid & haar, billen, borsten, piemel, vagina, transgender, gewicht.

Waarom zenden jullie dit uit op dit tijdstip?

Gewoon. Bloot. richt zich primair op kinderen van 9-12, de doelgroep van NPO Zapp. Om die reden is het programma geprogrammeerd binnen de NPO Zapp zendtijd, aansluitend aan het Jeugdjournaal. Het valt daarmee in het informatieve blok, waarbinnen de NPO programma’s uitzendt die op een leuke manier informerend zijn. Kinderen kijken dan ofwel alleen televisie, maar het tijdstip leent zich er ook goed voor om samen met je kind naar de uitzending te kijken, wat een goede aanleiding vormt om met je kind over het onderwerp in gesprek te gaan.

De Kijkwijzer classificatie voor het programma is Alle Leeftijden (AL), wat wil zeggen dat het programma niet schadelijk is voor kinderen en de hele dag uitgezonden kan worden.

Waarom is er niet voor gekozen het programma enkel online uit te zenden?

We willen met Gewoon. Bloot. een grote groep kinderen bereiken, want we vinden het belangrijk dat kinderen leren dat lichamen er zijn in alle soorten en maten. En dat niemand zich voor zijn lichaam zou hoeven schamen. Daarom is besloten het programma op het lineaire tv-kanaal van NPO Zapp uit te zenden, aansluitend aan Het Jeugdjournaal, in het tijdslot waarin we veel kinderen van 9-12 bereiken. Natuurlijk is het programma ook online te zien via Zapp.nl, NPO Start, en wordt het aangeboden via schooltv.nl.

Is het niet schadelijk om jonge kinderen naakte lichaamsdelen te tonen?

Voor de beoordeling of een programma mogelijk schadelijk is voor kinderen, gebruiken wij Kijkwijzer. De Kijkwijzer classificatie voor Gewoon. Bloot. is Alle Leeftijden (AL), wat wil zeggen dat het programma geen schadelijke elementen bevat, zoals geweld, seks, discriminatie, grof taalgebruik of angstaanjagende beelden.

In het programma Gewoon. Bloot. zijn naakte mensen te zien zonder dat er seksuele handelingen of een seksuele context te zien of te horen is. Het zien van blote lichamen op zichzelf heeft geen schadelijk effect op kinderen, aldus Rutgers. Het programmagaat over het menselijk lichaam en toont hoe verschillende lichaamsdelen er echt en ongefilterd uitzien. Gewoon. Bloot. is in alle zorgvuldigheid geproduceerd en afgestemd met Rutgers, Kenniscentrum Seksualiteit. We willen met het programma bijdragen aan een positiever zelfbeeld onder kinderen.

Hoe zit het met de Kijkwijzer en hoe kom je tot een Kijkwijzer classificatie?

De Kijkwijzer classificatie voor Gewoon. Bloot. is Alle Leeftijden (AL), wat wil zeggen dat het programma geen schadelijke elementen bevat, zoals geweld, seks, discriminatie, grof taalgebruik of angstaanjagende beelden.

De leeftijdsaanduiding ‘AL’ betekent echter niet dat een televisieprogramma of film ook zonder meer geschikt is voor kinderen van alle leeftijden. Kijkwijzer waarschuwt alleen voor mogelijke schadelijke beelden in televisieprogramma’s of films. Uiteindelijk bepalen ouders/verzorgers zelf waar hun kinderen naar mogen kijken.

Over hoe de classificatie tot stand komt:

Met behulp van een door NICAM ontwikkeld systeem dat de naam Kijkwijzer draagt, classificeren de omroepen hun producties zelf. Speciaal daarvoor opgeleide medewerkers, genaamd codeurs, bekijken een productie zorgvuldig en beantwoorden een uitgebreide lijst met vragen over wat ze hebben gezien. Daarna berekent het Kijkwijzer systeem welke leeftijdsadvies de productie vervolgens krijgt. De vragenlijst is ontwikkeld door een groep gerenommeerde wetenschappers op het gebied van kind en media. Deze wetenschappers hebben gebruik gemaakt van onderzoeken naar de effecten van audiovisuele producties op kinderen en jongeren en rekening gehouden met de wensen van ouders en opvoeders. Bezoek voor meer informatie over Kijkwijzer: www.kijkwijzer.nl

Op verzoek van de NTR heeft het NICAM beelden van het programma bekeken. Het NICAM kwam daarbij ook op de Kijkwijzer classificatie Alle Leeftijden.

Ook jongere kinderen (onder de 9) die op dat tijdstip NPO Zapp kijken worden nu geconfronteerd met naakte mensen, dat kan toch niet de bedoeling zijn?

De classificatie voor Gewoon. Bloot. is Alle Leeftijden (Kijkwijzer AL), wat wil zeggen dat het programma geen schadelijke elementen bevat, zoals geweld, seks, discriminatie, grof taalgebruik of angstaanjagende beelden. Het programma heeft als doel te informeren en richt zich in het bijzonder op kinderen van 9-12. Dat is de leeftijd dat kinderen zich meer en meer bewust worden van hun eigen lichaam en de veranderingen die daarin plaatsvinden. Maar ook jongere kinderen of volwassenen kunnen er iets van opsteken.

Hadden jullie dit niet op een andere manier kunnen doen. Met tekeningen bijvoorbeeld?

Wij mensen zijn gewend om ons te vergelijken met anderen. In reclames en op social media is die vergelijking echter niet helemaal eerlijk, want daar zijn veel beelden gefilterd en geshopt. We willen met Gewoon. Bloot. juist laten hoe het naakte lichaam er écht uitziet. In alle soorten en maten. Daarom is er bewust voor gekozen om de mensen ‘echt’ in beeld te brengen. Dus ongefilterd, en niet getekend of bewerkt.

Als jullie het zo belangrijk vinden dat kinderen naakt zien, vinden jullie dan ook dat we maar zomaar naakt over straat moeten?

De perceptie van naakt hangt af van de context en de gedragsnormen die daarbinnen gelden. Op het strand of in het zwembad hebben mensen weinig kleren aan, dat vinden we heel normaal. Maar op andere momenten vinden we het normaal dat we meer kleren dragen. In het programma benadrukt presentator Edson ook dat je je niet zomaar naakt aan iemand moet tonen, dat je daar wel toestemming van de ander voor moet hebben. We pleiten er dus niet voor dat iedereen altijd en overal naakt zou moeten zijn. Binnen de context en de doelstelling van het programma past het om volledig naakte mensen te tonen.

Waarom wordt dit uitgezonden bij de Publieke Omroep, ik betaal toch geen belastinggeld om mijn kinderen naakte mensen te laten zien?

De NPO en de omroepen hebben als taak om programma’s te maken die inspireren, amuseren en informeren, en in dat aanbod de veelstemmigheid en veelkleurigheid van de Nederlandse samenleving te laten zien en horen. Een programma als Gewoon. Bloot. past binnen die publieke taak: kinderen te informeren over de verscheidenheid aan lichamen en op een luchtige manier te laten zien hoe het naakte lichaam er écht uitziet.

Hoe zit het met de diversiteit van de modellen? Is daar over nagedacht?

We willen met dit programma aan kinderen laten zien dat het lichaam er in veel verschillende soorten en maten is. Groot, klein, dik, dun. Daar hoort ook verschil in kleur en leeftijd bij. Daar is inderdaad over nagedacht en rekening mee gehouden.

Hoe zijn de naaktmodellen geselecteerd?

De naaktmodellen zijn door middel van een casting* geselecteerd. Daarbij is nauwlettend in de gaten gehouden of de modellen om de juiste redenen aan het programma wilden meewerken. Alle modellen hebben een VOG verklaring. Voor ieder van de naaktmodellen was het best spannend om zich zo bloot te geven, niet alleen voor een groep kinderen, maar natuurlijk ook op nationale televisie. Toch heeft ieder model een goede reden om mee te doen. Een van de modellen benadrukte de noodzaak van goede voorlichting over het lichaam, en zag het als een gemis dergelijke voorlichting tijdens de eigen jeugd niet gehad te hebben. Een ander model had zich als kind vreselijk geschaamd voor haar lichaam. Dit model wil kinderen graag meegeven dat iedereen anders is, en dat hoe je er ook uitziet, je je niet voor je lichaam zou hoeven schamen. 

*NB, we spreken over ‘modellen’ omdat ze gecast zijn via een castingbureau. Denk daarbij echter niet aan een castingbureau voor fashionmodellen, maar aan een castingbureau voor ‘gewone’ mensen.

Hoe zijn de kinderen in het programma geselecteerd? (Of: hadden de kinderen in de uitzending wel een keuze om naakte mensen te zien?)

Het merendeel van de kinderen in Gewoon. Bloot. is, net als de naaktmodellen, gecast via een castingbureau. De kinderen en hun ouders zijn voordat ze toestemden met deelname volledig op de hoogte gebracht van de opzet en doelstelling van het programma. De opnames van het programma vonden plaats in de studio van de NTR en zijn in alle zorgvuldigheid uitgevoerd. Er is regelmatig door Edson en de crew aan de kinderen gevraagd of ze zich nog op hun gemak voelden, en er is altijd de ruimte en mogelijkheid geboden om de studio te verlaten als ze dat wilden. Het is overigens niet voorgekomen dat er een kind wilde vertrekken, er werd door de kinderen juist erg enthousiast gereageerd op de opnames.

Waarom presenteert Edson dit?

“Ik vind het een belangrijk programma voor de jeugd, zodat zij een echt beeld krijgen van hoe de wereld eruit ziet. Op het internet lijkt alles vaak ‘perfect’, maar er mag ook worden laten zien dat imperfectie ook perfect is. Iedereen is gewoon zichzelf en dat moet ook zo kunnen zijn. Je bent wie je bent, want dat is namelijk prima.”

Hoe kan ik als ouder het beste het gesprek voeren over dit onderwerp met mijn kind?

Voor vragen over hoe het gesprek hierover te voeren met uw kind verwijzen we u graag door naar Rutgers, kenniscentrum voor seksualiteit. Op hun website is daarover veel informatie te vinden, en er zijn per leeftijdsgroep gratis brochures over seksuele opvoeding te downloaden. Deze pfd geeft mogelijk al wat bruikbare tips.

Mijn kind is overstuur na het zien van het programma, wat kan ik doen?

Elsbeth Reitzema, expert op het gebied van seksuele voorlichting bij Rutgers, zegt hierover:

“Ga het gesprek met uw kind aan en ga na waarom het overstuur is. Vraag wat het kind vervelend vond en leg uit dat als je iets ziet wat je niet wil zien je weg mag zappen en erover mag praten.

Heeft het misschien eerder nog geen naakt gezien?

Je kunt het kind ook uitleggen waarom dit programma gemaakt is. Namelijk om kinderen te laten zien dat lichamen heel erg van elkaar verschillen en kinderen een goed beeld te geven van die diversiteit. Ook om ervoor te zorgen dat ze een goed referentie beeld hebben als ze hun eigen lichaam gaan vergelijken met andere lichamen (en meestal is dat in (social)media, wat vaak niet een realistisch beeld geeft van hoe lichamen er werkelijk uitzien). Het programma wil laten zien dat iedereen verschillend is en dat dat allemaal oke en normaal is.

Vindt het kind het vies of gek?

Dat is een hele normale reactie en mag je ook bevestigen dat het prima is dat het dit gek en vies vindt. Als je het niet gewend bent om anderen naakt te zien, of vreemden naakt te zien dan kun je dat inderdaad ook vies of gek vinden.

Benadruk dat iedereen anders omgaat met bloot zijn. Sommige mensen schamen zich niet voor bloot zijn en anderen hebben juist wel behoefte aan privacy en willen liever niet bloot gezien worden. Dat kan liggen aan de situatie waarin iemand bloot is, maar ook aan wat je van huis uit gewend bent (cultureel bepaald of door religie) en wat je zelf prettig vindt.

Ook als je als kind ouder wordt merk je dat er anders wordt gekeken naar bloot. Jonge kinderen hebben vaak minder problemen met bloot zijn dan wat oudere kinderen. De meeste kinderen gaan in de puberteit ook anders tegen bloot aankijken, dit komt omdat ze onzekerder zijn over hun veranderende lichaam en daardoor vaak niet meer naakt gezien willen worden.”

Vragen nav de uitzending Transgender:

Waarom is er een uitzending over transgender gemaakt?

In het programma Gewoon. Bloot. gaan kinderenin gesprek met naakte mensen. Groot, klein, dik, dun, ze zijn allemaal anders, maar allemaal echt en ongefilterd. Hierdoor leren zij dat lichamen er zijn in alle soorten en maten. En dat niemand zich voor zijn of haar lichaam zou hoeven schamen.

 Door op een respectvolle wijze aandacht te hebben voor sekse en gender wordt de acceptatie van eigen gevoelens met betrekking tot genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken en die van anderen ondersteund. Ook kan dit het acceptatieproces en een positief zelfbeeld van hun eigen geslachtsontwikkeling, genderidentiteit, genderexpressie en seksuele oriëntatie bevorderen.

 Ook hierbij is het van belang dat kinderen op de hoogte zijn van de grote variëteit hierin.

 Sommige kinderen kunnen al vanaf jonge leeftijd het gevoel hebben dat zij ‘anders’ zijn. Sommige kinderen ervaren al heel jong dat ze niet zo meisjes- of jongensachtig zijn als men van hen verwacht. Of ze voelen zich niet duidelijk een jongen of een meisje.

Wat is transgender (en wat is het verschil met intersekse)?

Transgender heeft met genderidentiteit te maken, ofwel hoe je je diep van binnen voelt. Intersekse gaat over aangeboren lichamelijke geslachtskenmerken, ongeacht over hoe je je van binnen voelt

Iemand die transgender is, identificeert zich niet met de sekse die bij de geboorte is toegewezen. Bijvoorbeeld: bij geboorte kreeg iemand de sekse vrouw toegewezen terwijl die persoon zich man voelt. Transgender mensen kunnen voelen dat ze in het verkeerde lichaam zijn geboren of dat hun lichaam niet overeenkomst met wie ze werkelijk zijn. Ook kinderen kunnen transgender gevoelens ervaren en transgender zijn. Transgender personen worden ook wel trans of trans kinderen/mensen genoemd.

Sommige kinderen worden als intersekse geboren. Dat betekent dat ze een ‘variatie’ in geslachtskenmerken hebben. Zij hebben een lichaam dat niet past binnen hoe de samenleving de sekse man of sekse vrouw ziet. Intersekse kan betekenen dat iemand zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken heeft, bijvoorbeeld een vulva en zaadballen of een uitwendig geslachtsorgaan dat er uit ziet als een kleine penis of een grote clitoris. Maar het kan ook zijn dat geslachtskenmerken niet volgens verwachting ontwikkelen of dat verwachte geslachtskenmerken niet of juist extra aanwezig zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld meisjes zonder baarmoeder of jongens die in de puberteit minder sterk jongensachtige lichaamskenmerken ontwikkelen en wel borstvorming.

Hoe wordt iemand transgender?

Transgender mensen worden zo geboren. Waarom sommige mensen transgender zijn en andere niet, daarover bestaat nog discussie. De hersenen en/of het DNA lijkt er iets mee te maken te hebben. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er tijdens de vroege hersenontwikkeling een mis-match ontstaat tussen de genderidentiteit (het geslacht van de hersenen) en het geslacht van het lichaam. 

Hoe vaak komt het voor?

Van de 12-25 jarigen voelt 1,7% van de jongens en 2,9% van de meisjes zich niet geheel of uitsluitend  als hun geboortegeslacht. In totaal komt bij 2,9% van de 12-14 jarigen hun genderidentiteit niet volledig overeen met het geboortegeslacht. Van de 12-14 jarigen is bij 0,9% de genderidentiteit gelijk aan het andere geslacht en 0,9% voelt zich zowel jongen als meisje (Rutgers 2017).

Naar schatting hebben tussen de 1 op 100 à 200 mensen een vorm van intersekse (Van Lisdonk 2014; NNID 2020).

Jullie brengen hiermee kinderen op ideeën, mogen zij niet meer gewoon een jongen of meisje zijn?

Er bestaat een grote diversiteit in gender(gedrag), met de uitzending willen we de biologische variëteit zichtbaar en bespreekbaar maken. Iemand kan zich helemaal een meisje voelen of helemaal een jongen of juist niet of iets daar tussenin. Dat is allemaal oke. 
Het gaat er om dat iedereen er mag zijn en geaccepteerd wordt. Dat elk kind er gewoon bij hoort, en  zich niet onzeker of buitengesloten hoeft te voelen.

Belangrijk om te vermelden dat we geen enkel kind een bepaalde kant op willen duwen. Het gaat erom dat kinderen die zich mogelijk anders voelen, weten dat er niets geks aan de hand is en zich geaccepteerd weten en niet gepest worden.

Waarom zijn ze niet allemaal bloot? Het programma heet toch Gewoon Bloot?

Een aantal modellen zijn nog in transitie en/of hebben geslachtskenmerken die zij liever niet op televisie willen tonen omdat die niet aansluiten bij hun gender-identiteit.

Wij wilden met een aflevering over transgender aangeven dat ook die gevoelens ten aanzien van je lichaam er mogen zijn. Tegelijkertijd wilden wij de grenzen van de transgender modellen respecteren en hen de ruimte geven om op het podium te staan op een manier die zij het beste bij zichzelf vinden passen in deze fase van hun leven.

Foto: Edson da Graça ©Laura Oldenbroek