Na de onafhankelijkheid van Indonesië komen honderdduizenden repatrianten en duizenden veteranen naar Nederland. Tijdens de naoorlogse wederopbouw is er weinig ruimte om bij hun ervaringen stil te staan. De mensen, de verhalen en de feiten - zeker als het gaat om de oorlog die is gevoerd om Nederlands-Indië te behouden - worden zoveel mogelijk weggestopt. Maar het verleden blijft knagen.

Hans Goedkoop – zelf uit een familie met wortels in Nederlands-Indië – gaat in een tweeluik op zoek naar de resten van de koloniale geschiedenis. Hij spreekt met de eerste, tweede en derde generatie over de ontvangst in Nederland, het zwijgen, de vernederingen en de band met een verloren land en cultuur.

Zo is de vader van muzikant Wouter Muller sergeant-majoor in het KNIL, maar bij de komst naar Nederland krijgt het gezin de vraag ‘Wat komen jullie bruintjes hier doen?’. De Molukse Saar Letsoin ontdekt op 14-jarige leeftijd dat haar ouders drie kinderen in Indonesië hebben moeten achterlaten. En Anis de Fretes verhaalt over gewelddadigheden binnen de Molukse gemeenschap door de toenemende frustratie over verloren rechten en gebroken beloftes. De tot ‘buitenstaanders’ gebombardeerde groepen vinden voornamelijk troost bij elkaar en in de gemeenschappelijke cultuur. Wieteke van Dort, geboren in 1943 in Soerabaja, wordt met haar optredens als tante Lien hét symbool voor het heimwee naar vervlogen tijden: ‘Tempo Doeloe’. Zelf heeft ze zich in Nederland lang nieuwkomer gevoeld, maar haar moeder wees de weg vooruit: ‘Wiet, dat boek moet dicht’.

Maar het boek over voormalig Nederlands-Indië gaat niet dicht. Op 17 februari komen drie organisaties waaronder het NIOD met een nieuw onderzoek naar de feiten achter de Onafhankelijkheidsoorlog.* De meeste betrokkenen in Nederland zitten er niet per se op te wachten. Daarvoor liggen er nog te veel eigen rekeningen met het verleden die nooit zijn vereffend. Of, zoals veteraan Bert Hofman het verwoordt: ‘Er is niks meer aan te doen, dus gooi er maar zand over, niet meer over praten, klaar.’

NB Op 17 februari is er een Meet Up in Beeld en Geluid Den Haag naar aanleiding van het tweeluik en het verschijnen van het onderzoeksrapport, met Hans Goedkoop en regisseur Gerda Jansen Hendriks: https://denhaag.beeldengeluid.nl/agenda/meet-up-de-indische-rekening/ 

* Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950 is een gezamenlijk onderzoeksprogramma van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. De resultaten van het onderzoek worden gepresenteerd op 17 februari 2022.