“Ik wil het verhaal over het leven van de profeet redden uit handen van opportunisten”

De BBC-serie ‘ The Life of Muhammed’ oftewel ‘Het leven van Mohammed’ zorgde vorig jaar in Engeland nog voor uitzending voor veel ophef. De Iraanse overheid verzocht de BBC vriendelijk doch dringend de serie niet uit te zenden, omdat de documentaire de goede naam van de profeet zou aantasten. De NTR sprak over deze unieke serie en alle opschudding eromheen, met voormalig BBC-journalist, verslaggever voor Al Jazeera English en presentator van de serie Rageh Omaar.

Interview: Fatiha Bazi

Wat wilde u bereiken met de documentaire?
“Mijn doel was om het leven van de profeet Mohammed van begin tot eind, voor een zo breed mogelijk publiek, zowel religieus als niet religieus in beeld te brengen. We hebben islamitische academici aan het woord gelaten, maar we hebben juist ook islamcritici gehoord. Dat hebben we bewust gedaan, omdat de regisseur Faris Kermani en ik beiden van islamitische afkomst er niet van beticht wilden worden niet objectief te zijn. Wat we daarbij wel belangrijk vonden, is om dat alles te doen met respect voor de islamitische traditie. Er is in de serie daarom geen beeldmateriaal te zien van de profeet. Maar we hebben aan de andere kant controversiële onderwerpen niet gemeden. De visie van de profeet op oorlog bijvoorbeeld, zijn relatie met de Joodse stammen in Arabië en de rol van vrouwen, alles komt aan bod. Het is de eerste televisiebiografie van de profeet Mohammed ooit. “

De serie heeft in Engeland voor veel ophef gezorgd nog voor uitzending. Iran heeft de BBC verzocht de serie niet uit te zenden bijvoorbeeld. Waar kwam die weerstand vandaan denkt u?
“Het onderwerp ligt erg gevoelig en daar waren we ons bewust van tijdens het hele proces. Het heeft ook lang geduurd voordat we toestemming kregen om in Mekka en Medina te mogen filmen. De profeet ligt zo dichtbij de persoonlijke identiteit van moslims. Hij is het meest hoog haalbare menselijke wezen, waar je niet aan mag komen. Sommige moslims waren daarom bevooroordeeld, ze dachten dat we de profeet wilden beledigden. De Deense cartoons liggen ook nog vers in ons geheugen. Aan de andere kant kregen we van het ‘anti-islam’ kamp het verwijt dat we juist een serie hadden gemaakt waarin de profeet verheerlijkt werd. We hebben wat dat betreft veel over ons heen gekregen, maar we zijn niet gezwicht voor welk dreigement dan ook, omdat we overtuigd waren van onze zuivere intenties, het openbaar maken van beschikbare kennis. Maar al heel snel nadat het uitgezonden was, kregen we overweldigd veel positieve reacties. We hebben uiteindelijk ook niks meer gehoord van Iran. De serie is erg goed bekeken in Engeland en was ook te zien op verschillende festivals. Dat laat zien dat er behoefte was aan informatie. “

Waarom vond u het belangrijk om deze serie te maken?
“ Als je kijkt naar de afgelopen tien jaar en hoe de wereldgebeurtenissen zoals 9/11 onze levens hebben beïnvloed, dan denk ik dat dit onderwerp ons allen aangaat. Er is een enorme honger naar informatie over de oorspronkelijke bronnen van de islam. Het feit dat de naam van de profeet Mohammed te pas en te onpas voor politieke doeleinden gebruikt wordt, laat zien dat er veel onwetendheid is over het onderwerp. Of het nu gaat om jihadistische groeperingen of islamofobisten, Mohammed wordt geclaimd zonder enige theologisch onderbouwde basis. Als je erover nadenkt dan is het onbegrijpelijk dat er niet eerder geprobeerd is om een televisiebiografie over de man en zijn leven te maken. Het was voor ons dan ook een enorme uitdaging, omdat we wisten dat we televisiegeschiedenis zouden schrijven met deze documentaire. Ik heb tijdens het maken van deze serie zelf ook enorm veel geleerd.”

Heeft u zelf als moslim achtergrondinformatie over het leven van de profeet gemist in uw leven?
“ Absoluut. Ook al kom ik uit een islamitisch milieu en heb ik de afgelopen 15 jaar als journalist in het Midden Oost gewerkt. Ik ben correspondent geweest in Irak, Palestina, Israël, Iran, Noord Afrika en toch was er zoveel dat ik niet wist over het leven van de profeet. Het overgrote deel van mijn kennis over de stichter van de islam heb ik opgedaan tijdens het maken van deze serie. En als dat voor mij geldt, dan geldt dat voor veel anderen, zowel moslims als niet moslims. Sinds de serie in Engeland is uitgezonden, hebben we al vele honderden brieven, e-mails en telefoontjes gekregen van mensen die vertelden dat ze zo weinig echt wisten over hoe Mohammed had geleefd. Over: Medina, de constitutie, de relaties met z’n vrouwen, de vernederingen die hij keer op keer onderging, dat hij als wees is opgegroeid,wat hij zei over oorlog en zoveel meer. “

Wat zegt dat over de manier waarop we geïnformeerd zijn?
“Ik denk dat het belangrijk is dat we de oorspronkelijke bronnen over de islam met een open blik benaderen, alleen dan kunnen we onze eigen mening vormen. De nalatenschap van de profeet is de laatste jaren zo verweven geraakt met politiek. Het gebeurt regelmatig dat mensen hier in het westen, maar ook in islamitische landen, een uitspraak van Mohammed aanhalen en die vervolgens in de 21ste eeuw plaatsen om hun eigen stelling kracht bij te zetten. Maar je doet de profeet geen recht aan, door zijn uitspraken zonder ze in het kader van die tijd te zien, in te zetten. Ik wilde het verhaal van het leven van Mohammed redden, uit handen van opportunisten, door zijn biografie in zijn eigen context te vertellen, 360 graden rond.”

Heeft deze serie een deur geopend?
“Ik denk dat de documentaire een kennispoort heeft geopend naar meer open-minded informatie. Het is zo belangrijk dat er objectieve informatie beschikbaar is. Als die kennis niet overgedragen wordt, dan zijn we afhankelijk van informatie die we krijgen van kortzichtige mensen die een verhaal, maar vanuit één invalshoek kunnen bekijken. Vanuit onwetendheid groeit vijandigheid en bevooroordeeldheid. Ik hoop dat de Nederlandse kijkers met deze documentaire historische en intellectuele tools in handen krijgen waarmee ze de islamdiscussie op een eerlijke en transparante manier aan kunnen gaan”.