1. Kemal Ataturk. Op veel foto’s zien we de Turkse nationalist met een lamswollen muts, de dracht van een Turkse officier. Dat andere beroemde Turkse hoofddeksel, de fez, werd door de vader van Turkije in 1925 verboden. Waarom?

A. De fez was jarenlang verplicht in het Ottomaanse rijk, en daarom nu een symbool van achterlijkheid en conservatisme
B. De fez was een religieus hoofddeksel vooral gedragen door streng islamitische Turken, een gruwel voor de seculiere Ataturk.
C. De fez was het officiële hoofddeksel van de afgezette sultan.

De fez was te populair geworden in Griekenland, aartsvijand van de Turken.

2. Het Plakkaat van Verlatinghe werd dit jaar in het gelijknamige televisieprogramma verkozen tot ‘Het Pronkstuk van Nederland’. Wat is de eerste zin van dit wereldberoemde document?

A. ‘Hij, die rechtvaardig is, en wil dat wij onze plicht doen, is ver van hier. Dertigmaal duizendmaal duizend zielen, ja, meer dan zoveel, zijn gehouden zijn bevelen te gehoorzamen, maar hij kan niet wezen nabij allen die afhangen van zijn wil.
B. ‘Iedereen weet dat een Prins van een land door God is aangesteld als hoofd over zijn onderdanen.’
C. ‘Wij zien met pijn in ons hart dat onze oprechte intenties en prijzenswaardige handelingen door velen, en vooral door onze bondgenoten, verkeerd zijn beoordeeld.’
D. ‘Ik heb mij steeds volledig ingezet voor de vrijheid en de veiligheid van Uw onderdanen, voor het behoud van Uw bezittingen en de vrijheid van Uw geloof.’

3. Een iconische foto van Winston Churchill in Canada, die in 1941 het omslag sierde van Life. Maar waarom kijkt de geallieerde leider zo boos?

A. Churchill heeft zojuist een enorme aanvaring gehad met president Roosevelt over de plannen voor een invasie.
B. De fotograaf heeft net Churchills sigaar afgepakt.
C. De foto is bedoeld om boven nazi-Duitsland af te werpen; daarom kijkt Churchill strijdlustig in de camera.
D. Churchill heeft net een enorme aanval van jicht.

4. Muziekinstrumenten worden meestal gestemd op een a van 440 hertz. Dat stamt uit 1859, toen de regering in Frankrijk een standaard instelde. Waarom vond zij dat nodig?

A. Muzikanten stemden hun instrumenten steeds hoger voor een briljanter geluid, en zangers konden dit fysiek niet meer bijbenen.
B. Napoleon III had een absoluut gehoor en ergerde zich aan het verschil in toonhoogte bij uitvoeringen.
C. Het was verkapte staatssteun aan Franse pianobouwers: Duitse makers konden hun piano’s nu niet meer kwijt in Frankrijk.
D. Componisten als Berlioz, Farrenc en Gounod wilden meer controle over de toonsoort waarin hun stukken gespeeld zouden worden.

5. In de Oudheid was Spanje de graanschuur van het Romeinse Rijk. Maar aan het eind van de Middeleeuwen moest het land juist graan importeren en werd het geplaagd door hongersnoden. Wat veroorzaakte deze verandering?

A. Boeren werden op grote schaal ingezet als soldaten.
B. Door de kleine ijstijd groeiden de gewassen niet goed.
C. De Romeinse irrigatiesystemen waren grotendeels vernietigd tijdens de strijd tussen Moren en christenen.
D. Om de Reconquista te financieren werden schapen gehouden op vruchtbaar akkerland.

6. Waarom zien we Gandhi vaak afgebeeld met een spinnewiel?

A. In India was spinnen een taak voor de man.
B. Het is geen spinnewiel, maar een gebedsmolen.
C. Als steun in de rug voor de Indiase textielnijverheid.
D. Een spinnewiel staat symbool voor de hindoeïstische cirkel van leven en dood.

7. Vierhonderd jaar geleden vond de Synode van Dordrecht plaats. Hier werd onder meer besloten de Statenbijbel uit te geven. Wat was de belangrijkste aanleiding voor deze opdracht?

A. De Staten-Generaal wilden zich opwerpen als hoeder van het geloof.
B. Na de twisten tussen remonstranten en contraremonstranten wilde de Synode de eenheid van de Gereformeerde Kerk benadrukken.
C. De tot dan toe gebruikte vertaling, gebaseerd op Luthers bijbel, stond vol met fouten.
D. Volgens de protestantse principes moest er een Nederlandse vertaling komen; die was er nog niet.

8. Welk land is gekoloniseerd door welk land?

1. Japan koloniseerde...
2. Frankrijk koloniseerde...
3. Spanje koloniseerde...
4. Groot-Brittannië koloniseerde...

A. Cambodja
B. Korea
C. Brunei
D. De Filipijnen

A. 1A, 2C, 3D, 4B
B. 1B, 2A, 3D, 4C
C. 1D, 2C, 3D, 4A
D. 1D, 2B, 3C, 4A

9. Wereldleiders Angela Merkel en Vladimir Poetin spreken elkaars taal. Merkel leerde Russisch op haar Oost-Duitse school. Maar waarom spreekt Poetin Duits?

A. Poetins moeder is van Duitse komaf.
B. Poetin is afkomstig uit een Duitstalige minderheid in de Kaukasus.
C. Poetin was KGB-spion in de DDR.
D. Poetin was minister van Buitenlandse Zaken onder Jeltsin.

10. Zelfs na zijn dood toonde Multatuli zich nog tegendraads:

A. In zijn testament beledigde hij postuum de koning.
B. Hij stond een nier af aan zijn zoon, wat destijds illegaal was.
C. Hij liet zich in Duitsland cremeren; dat was in Nederland verboden.
D. Hij werd volgens islamitisch gebruik binnen 24 uur na zijn overlijden begraven.

11. Waarom had Columbus zoveel moeite om een financier voor zijn beroemde reis te vinden?

A. Columbus had nauwelijks maritieme ervaring.
B. De financiers ontdekten een rekenfout in zijn plan; India lag 16.000 kilometer verder dan Columbus dacht.
C. De aarde als bol was nog een nieuwerwetse gedachte; niemand was bereid geld te steken in een plan dat daarvan uitging.
D. Columbus stond te boek als dronkenlap en fantast.

12. Wie schreven de zogeheten Willy-Nicky-brieven?

A. William Shakespeare en zijn geheime minnaar Nicolas de Vere.
B. Keizer Wilhelm II en tsaar Nicolaas II, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.
C. Willem-Alexander en zijn vriendinnetje Nicolette in hun studententijd.
D. Willem Holleeder aan Willem Endstra over het afpersen van de topman van Nike. 

13. Triage, het procedé om slachtoffers in te delen naar de aard van hun verwondingen, stamt al uit de tijd van Napoleon, maar werd voor het eerst op grote schaal toegepast in de...

A. Krim-oorlog; het was een idee van Florence Nightingale.
B. Amerikaanse Burgeroorlog; zwarte soldaten werden het laatst geholpen.
C. Boerenoorlog; de guerrillalegertjes van de Boeren moesten wendbaar zijn. Dodelijk gewonden werden achtergelaten.
D. Eerste Wereldoorlog, vanwege de enorme aantallen gewonden.

14. Welk land kreeg pas in 1976 televisie?

A. IJsland: de kabels konden nog niet tegen de kou.
B. De Sovjet-Unie: televisie was een uitvinding van het kapitalisme.
C. Zuid-Afrika: premier Verwoerd vond het medium verwerpelijk.
D. Saoedi-Arabië: televisie was in strijd met de Koran.

15. Eva Jinek, Barack Obama, Martin Scorsese en Bruce Lee. Buitenlandse ouders,maar born in the USA. En daarom kregen ze automatisch de Amerikaanse nationaliteit. Wanneer werd deze maatregel ingevoerd?

A. In 1776 bij het uitroepen van de onafhankelijkheid van de VS: het nieuwe land had zo veel mogelijk burgers nodig.
B. In 1893 bij de Louisiana Purchase, zodat de indianen die daar woonden de Amerikaanse wetten moesten respecteren.
C. In 1868 na de afschaffing van de slavernij, om alle ex-slaven in één keer het Amerikaanse burgerrecht te geven.
D. In 1939 aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog: iedere Amerikaanse jongen was namelijk ook dienstplichtig.

16. Honderd jaar geleden, in juni 1918, werd de Scheurwet aangenomen. Wat hield deze in?

A. Een verplichte spaaractie van bonnen bij de aankoop van stookolie om de staatskas te spekken.
B. Een stimulans van de overheid om grasland om te ploegen, teneinde de landbouw te bevorderen.
C. Een beperking van de snelheid van auto’s; die mochten buiten de bebouwde kom niet harder rijden dan 60 km/u.
D. Een verbod op de splitsing van partijen om de politieke stabiliteit in het revolutiejaar te bevorderen.

17. Nog een iconische foto: een horloge en een lege straat. Wat zien we hier?

A. Basel 1965: de eerste Rolex Daytona, een horloge met een chronograaf.
B. Het startschot voor een legendarische straatrace tussen Jean-Paul Belmondo en Marlon Brandon in Parijs, 1962.
C. 1968: Het tijdstip van de Russische inval in Praag.
D. Het moment dat de eerste man voet zette op de maan; heel New York zit voor de tv.

18. In 1942 slaagt Hebe Kohlbrugge, lid van het verzet rond Vrij Nederland, erin Zwitserland te bereiken. Wat deed ze daar?

A. Ze bezocht de beroemde theoloog Karl Barth om te vragen of verzetsstrijders mochten liegen.
B. Ze zette een Zwitserse editie van Vrij Nederland op voor de Nederlandse gemeenschap in het land.
C. Ze smokkelde vijf Joden naar Genève.
D. Ze zocht namens de Nederlandse communisten contact met de Sovjet-Unie en de Internationale.

19. De Vrede van Munster, die een eind maakte aan de Tachtigjarige Oorlog, werd op 5 juni 1648 overal in het land feestelijk uitgeroepen. Wat was er symbolisch aan deze datum?

A. Honderd jaar eerder was de Raad van State opgericht door Karel V.
B. Het was de verjaardag van de kersverse stadhouder Willem II.
C. Tachtig jaar eerder waren de graven Egmont en Hoorne geëxecuteerd.
D. Het was de sterfdag van Calvijn.

20. Koning Willem II stond bekend als ‘de held van Waterloo’. Vanwege zijn in de pers breed uitgemeten bezoeken aan het gebied van de watersnoodramp in de Bommelerwaard in 1861 kreeg zijn zoon Willem III de bijnaam ‘Waterheld van Het Loo’. Waaraan dankte hij naar verluidt deze bijnaam nog meer?

A. Aan zijn inspanningen voor het Noord-Hollands Kanaal.
B. Aan het feit dat hij Paleis Het Loo van riolering had voorzien.
C. Aan het feit dat hij zeeslagen naspeelde op de zolder van Het Loo.
D. Aan het feit dat hij de gewoonte had te zwemmen in de vijver in de paleistuin.

21 Wat was het Murialdo-plan?

A. Een netwerk van katholieke vakbonden in Italië, in 1875 opgericht door priester Leonardo Murialdo.
B. De geallieerde landing bij het Siciliaanse plaatsje Murialdo op 9 juli 1943.
C. Een spaarplan van Dirk van den Broek uit de jaren zestig; met kassabonnen kon men een voordelige reis naar het Gardameer boeken.
D. Een Amerikaans plan om kernproeven uit te voeren op het eilandje Murialdo in de Grote Oceaan zonder de bevolking te evacueren. 

22. In de jaren dertig doneerde Adolf Hitler 100.000 rijksmark van zijn privévermogen aan een instelling. Wat deed dit instituut?

A. Het bracht Arisch zuivere mannen en vrouwen samen om een Übermensch te creëren.
B. Onderzoek naar de gevaren van tabak, door het naziregime gezien als ‘genetisch vergif’.
C. Koudetesten op gevangenen als voorbereiding op een invasie in Rusland.
D. Het veredelde groenten om te kijken of Duitsland kon overschakelen op een volledig vegetarische voeding.

23. Herman Willem Daendels, de naar Frankrijk gevluchte patriot, heeft in zijn leven vele petten op gehad: bevelhebber van de Bataafse legers, generaal in Napoleons veldtocht naar Rusland, gouverneur van Elmina onder koning Willem I. Waarvoor wordt hij herinnerd in Indonesië?

A. De aanleg, met dwangarbeid, van de Grote Postweg op Java.
B. De invoering van het cultuurstelsel.
C. De herontdekking van ’s werelds grootste boeddhistische tempel, de Borobudur.
D. De opheffing van de VOC en het onder staatsbestuur brengen van Nederlands-Indië. 

24. In de geschiedenis van de Verenigde Staten is slechts twee keer daadwerkelijk in het Huis van Afgevaardigden gestemd over impeachment, ofwel afzetting van een president. De eerste keer, in 1868, betrof het Andrew Johnson, de opvolger van Lincoln. Wie was de tweede?

A. Warren G. Harding, vanwege verregaande corruptie.
B. Herbert Hoover, vanwege zijn onvermogen om de economische crisis te beteugelen.
C. Richard Nixon, vanwege het Watergate-schandaal.
D. Bill Clinton, vanwege de Lewinsky-affaire.

25. Waarom verliet Italië tijdens de Eerste Wereldoorlog de Triple Alliantie (met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije), om zich aan de kant van Frankrijk en Groot-Brittannië te scharen?

A. Keizer Wilhelm II had Victor Emmanuel III dodelijk beledigd.
B. De geallieerden boden meer land bij een overwinning.
C. Groot-Brittannië dreigde Libië in te nemen als Italië niet van kant zou wisselen.
D. Italië vreesde de Britse tanks en gifgassen.